Ngày 9/2, PGS.TS Đỗ Gia Tuyển, nguyên giám đốc trung tâm Thận tiết niệu và lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết bánh chưng giàu năng lượng và có nhiều chất béo, song không có lợi cho sức khỏe, nhất là với bệnh nhân suy thận mạn kèm tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và người hội chứng thận hư có tăng mỡ máu. Mặt khác, bánh chưng, cùng với dưa muối, thịt đông là những món ăn chứa một hàm lượng muối cao, nhiều chất béo, không tốt cho người bệnh thận có kèm tăng huyết áp hoặc bị phù.

Các loại thực phẩm như tôm, cá khô, xúc xích, thịt bò khô thường gặp trong bữa ăn ngày Tết. Các món này hàm lượng muối cao, một số thì quá nhiều chất béo như xúc xích, không tốt cho bệnh nhân cần hạn chế muối và kiêng mỡ như bệnh thận. Ngoài ra, các loại giò chả nhiều chất béo, hàm lượng protein khá cao. Do vậy, người suy thận cũng chỉ nên ăn một lượng rất hạn chế, khoảng 100-150 g trong 24 giờ và có thể ít hơn nữa nếu có kèm theo tăng huyết áp, suy tim hoặc suy thận giai đoạn điều trị bảo tồn chưa phải lọc máu chu kỳ.

Thức ăn từ phủ tạng của động vật như óc lợn, gan, dạ dày và một số thức ăn như dưa, măng, dù là măng tươi hay khô, đều là những thực phẩm làm gia tăng nồng độ acid uric khi ăn, do đó người bệnh thận kèm tăng acid uric (bệnh goute) nên tránh ăn.

Nước và trái cây được khuyên dùng nhiều trong những ngày Tết. Tuy nhiên, điều này chỉ đúng đối với những người bình thường hoặc người bị bệnh thận nhưng chưa suy thận và tiểu ít. Khi đã bị suy thận, ăn nhiều trái cây như cam, chuối, nho, đào, chanh, bưởi, táo... có nguy cơ tăng kali máu - một cấp cứu nội khoa. Bệnh nhân có thể tử vong rất nhanh nếu như tăng kali máu gây rối loạn nhịp tim.

Nước uống nên dùng nước đun sôi để nguội. Lượng nước ăn uống hàng ngày bằng số lượng nước tiểu trong 24 giờ cộng thêm 400-500 ml. Hạn chế nước với những người bị phù nhiều hoặc tăng huyết áp. Tuyệt đối không uống rượu bia, không nên uống các loại nước ngọt có ga vì dễ gây các biến chứng về đột quỵ, nhất là người suy thận có tăng huyết áp.

Bệnh nhân bị bệnh viêm cầu thận có hội chứng thận hư

Bệnh nhân chưa có suy thận, những thực phẩm có thể dùng như chất bột đường, các loại gạo, mì. Về lượng chất béo chỉ nên sử dụng 20-25 g/ngày, trong đó đa số là dùng dầu thực vật. Chất đạm thì bổ sung thịt nạc, cá, sữa, đậu đỗ, duy trì 1,5-2 g/kg/ngày. Nên sử dụng sữa bột ít hoặc không có bơ để tăng cường protein và canxi. Các loại rau và trái cây có thể dùng như bình thường. Tuy nhiên bệnh nhân tiểu ít, phù to hoặc có tràn dịch màng bụng, màng phổi thì cần hạn chế, kể cả khi đang nằm viện.

Bệnh nhân suy thận mạn chưa lọc máu

Ăn kiêng là điều kiện sống còn với bệnh nhân suy thận. Chế độ ăn phụ thuộc vào mức độ suy thận, nói chung cần phải giảm protein (đạm). Phải cung cấp đủ vitamin và các yếu tố vi lượng, các yếu tố tham gia quá trình tạo máu. Bảo đảm được cân bằng muối nước, ít chua, đủ canxi và thấp phosphore.

Những thực phẩm nên dùng là chất bột đường như các loại đường, mật ong, khoai sọ, khoai lang, miến dong, bột sắn dây. Chất béo dầu, mỡ, bơ chỉ sử dụng 35-40 g/ngày, 2/3 có nguồn gốc thực vật. Cần giảm thịt nạc, cá duy trì khoảng 0,6 g/kg thể trọng/ngày. Các loại hoa quả nên dùng loại chứa hàm lượng đường cao và hàm lượng kali thấp.

Bệnh nhân suy thận mạn đã lọc máu chu kỳ

Chế độ ăn của bệnh nhân lọc máu chu kỳ có thể không nghiêm ngặt như trước khi lọc máu, nhưng cũng không được ăn uống như người có chức năng thận bình thường. Khi bệnh nhân suy thận đã lọc máu chu kỳ thì sau một thời gian ngắn, lượng nước và muối dư thừa đã được điều chỉnh, nhờ vậy nhiều trường hợp tăng huyết áp sẽ được điều chỉnh mà không cần dùng thuốc nữa. Khi đó người bệnh không được tăng cân quá 1,5 kg giữa hai lần lọc máu. Nếu cân nặng tăng quá nhiều, khi đó bắt buộc phải hạn chế lượng nước uống. Khi huyết áp trở về bình thường, bệnh nhân có thể dùng thêm một lượng nhỏ muối nhưng phải rất cẩn thận.

Khi bệnh nhân suy thận đã được lọc máu, thận nhân tạo thải bớt ure, nên người bệnh có thể ăn vào một lượng đạm gần như người bình thường. Ngoài đạm động vật như các loại thịt, cá, trứng (lòng trắng), cũng có thể dùng đạm có nguồn gốc thực vật như đậu nành, đậu xanh... nhưng cần cẩn thận vì các loại đậu chứa hàm lượng kali khá cao.

Hạn chế các loại thức ăn có chứa nhiều phosphore như sữa, pho mát, cua, lòng đỏ trứng, rau quả khô vì khi phosphore trong máu tăng sẽ làm tăng hoạt động tuyến cận giáp dễ gây các biến chứng về xương và mạch máu. Người lọc máu chu kỳ sẽ bị lọc bớt một số yếu tố vi lượng, nhất là các loại sinh tố tan trong nước như nhóm sinh tố B, C. Do đó phải cung cấp thêm các yếu tố vi lượng này. Ngoài ra khi cung cấp đủ các yếu tố vi lượng sẽ làm tăng hiệu quả của các thuốc điều trị thiếu máu.

Lê Nga