PHÂN LOẠI POLYP ĐẠI TRÀNG

-  Theo kích thước:

        + Polyp nhỏ: kích thước dưới 5mm

        + Polyp vừa: kích thước tứ 5-10 mm

        + Polyp lớn: kích thước > 10mm, càng to, nguy cơ ung thư càng cao

-  Theo hình thể:

        + Polyp không cuống: nguy cơ ung thư cao hơn, khó cắt bỏ hơn và nguy biến chứng khi cắt cao hơn polyp có cuống

        + Polyp có cuống: nguy cơ ung thư thấp hơn, dễ cắt và ít biến chứng khi cắt hơn

- Theo đặc điểm giải phẫu bệnh:

        + Polyp tăng sản: thường nhỏ, nhạt màu, hầu như không có nguy cơ ác tính

        + Polyp răng cưa: kích thước nhỏ thường lành tính, kích thước lớn thường phẳng, dẹt, không cuống, nguy cơ cung thư cao và cắt bỏ khó hơn

        + Polyp tuyến: hay gặp nhất, có nguy cơ chuyển dạng thành ung thư, được chia các dưới nhóm tùy thuộc mức độ nhung mao hiện diện: polyp tuyến ống, polyp tuyến ống nhung mao và polyp tuyến nhung mao, càng nhiều nhung mao, mức độ ác tính càng cao. Ngoài ra, kích thước của polyp tuyến cũng liên quan với khả năng ác tính, kích thước càng lớn, nguy cơ ung thư càng lớn. Với các polyp tuyến kích thước dưới 1,5cm khi cắt, tỷ lệ ung thư chỉ khoảng 2%, kích thước trên 2cm tỷ lệ ung thư lên tới 25%, trong khi polyp tuyến nhung mao kích thước trên 3cm tỷ lệ ung thư tới 35%

* Hội chứng đa polyp tuyến có tính chất gia đình (Familial adenomatous polyposis)

        - Đây là một bệnh có tính chất di truyền trên gen trội, do đột biến gen APCNếu không điều          trị, ung thư đại tràng lả không tránh được. Tuổi bị ung thư đại tràng thường dưới 40 tuối

    - Nội soi: có nhiều polyp tuyến trong đại tràng, trên 100 polyp; thậm chí hang nghìn polyp             thường bệnh nhân có polyp tuyến đáy vị dạ dày, tá tràng; và cả bóng Vater

    - Mô bệnh học: bản chất lả polyp tuyến.

    - Điều trị và phòng bệnh: Đối với người dưới 25 tuổi phải tiến hành nội soi 6 tháng 1 lần   cả đường tiêu hóa trên và đại tràng để cắt những polyp có kích thước > 1cm. Nhiều polyp     to gây tắc ruột hoặc ung thư: cắt 1 đoạn ruột

* Hội chứng Peutz- Jegher

-         Là một bệnh có tính chất di truyền trên gen trội, do đột biến gen STK11/LKB1. Bệnh biểu hiện có những chấm sắc tố đen tại vùng môi, gan bàn tay, lòng bàn chân. Nội soi có rất nhiều polyp tại đại tràng, dạ dày, ruột nôn. Nguy cơ ung thư đường tiêu hóa tăng cao và 50% bệnh nhân thường tử vong ờ độ tuổi 50-60.

-          Mô bệnh học: bản chất là các u mô thừa polyp.

-          Điều trị và phòng bệnh: Nội soi 2 năm 1 lần để cắt các polyp trên 1cm, có thể cắt đoạn ruột khi polyp to, gây tắc ruột

* Hội chứng polyp tuổi thiếu niên (Juvenil polyp)

-          Lả bệnh di truyền trên gen trội, do đột biến gen BMPR1A và SMAD4. Thường xuất hiện ở độ tuổi từ 4 -14 tuổi, cũng có thể gặp khi ờ tuổi trường thành.

-          Nội soi: hay gặp polyp dạ dày và đại tràng. Polyp đại tràng thường < 10, chỉ 1-2% số bệnh nhân có nhiều polyp đại tràng. Polyp có thể có cuống hoặc không cuống.

-          Mô bệnh học: bản chất là u mô thừa polyp.

-          Điều trị: khi polyp đơn độc hoặc số lượng < 5 polyp khả năng ác tính ít. Nguy cơ ác tính cao khi xuất hiện với số lượng polyp nhiều, cắt polyp qua nội soi

TRIỆU CHỨNG POLYP ĐẠI TRÀNG

            Hầu hết các polyp đại tràng không có triệu chứng. Bác sĩ có thể phát hiện nó khi đang       kiểm tra định kỳ hoặc cố gắng để chẩn đoán một bệnh khác. Tuy nhiên, khi các triệu        chứng xuất hiện có thể bao gồm:

-  Đại tiện phân máu: Máu có thể dính trên đồ lót hoặc giấy vệ sinh sau khi đi cầu. Đây có thể là một dấu hiệu của polyp đại tràng hoặc ung thư hoặc các bệnh khác

-  Thay đổi thói quen đại tiện: Táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài hơn một tuần có thể chỉ ra sự hiện diện của một polyp to ở đại tràng. Tuy nhiên, một số bệnh lý khác cũng có thể gây ra những thay đổi trong thói quen đi cầu.

-  Thay đổi màu sắc phân: Máu có thể biểu hiện thành những vệt đỏ trong phân hoặc làm cho phân có màu đen. Một sự thay đổi về màu sắc cũng có thể gây ra bởi các loại thực phẩm, thuốc men.

-  Đau, buồn nôn hoặc nôn (hiếm): Một polyp đại tràng lớn có thể gây cản trở đường ruột của bạn, dẫn đến quặn đau bụng, buồn nôn và ói mửa (tắc ruột).

-  Thiếu máu: Chảy máu từ polyp có thể xảy ra từ từ theo thời gian mà không thể nhìn thấy máu trong phân của bạn.

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ BỊ POLYP ĐẠI TRÀNG

-  Tuổi: Polyp được tìm thấy trong khoảng 15-20% dân số trưởng thành. Nói chung, polyp phổ biến hơn ở những người trên 50 tuổi, độ tuổi mà các bác sĩ khuyên bệnh nhân kiểm tra polyp đại tràng.

-  Người có tiền sử polyp hoặc ung thư đại tràng có nhiều khả năng bị polyp. Bạn cũng có nhiều nguy cơ có polyp đại tràng nếu bạn bị ung thư buồng trứng hoặc tử cung trước tuổi 50.

-   Hút thuốc và uống rượu.

-   Không tập thể dục, thừa cân.

-   Viêm ruột: chẳng hạn như viêm loét đại tràng và bệnh Crohn.

-    Bệnh sử gia đình. Bạn có nhiều khả năng mắc polyp đại tràng hoặc ung thư nếu bạn có cha mẹ, anh chị em ruột hoặc con mắc bệnh. Nếu nhiều thành viên trong gia đình bị polyp, nguy cơ của bạn thậm chí còn cao hơn. Ở một số người, mối liên hệ này là không di truyền.

-   Người Mỹ gốc Phi có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư đại tràng (hiếm).

-   Đái tháo đường type 2 /.không được kiểm soát tốt.

-   Polyp di truyền: Bệnh hiếm gặp, ở người thừa hưởng đột biến gen gây ra polyp đại tràng. Nếu bạn có một trong những đột biến di truyền, bạn có nguy cơ phát triển bệnh ung thư đại trực tràng cao hơn. Tầm soát và phát hiện sớm có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển, lây lan của những ung thư này.

KHI NÀO CẦN TẦM SOÁT POLYP ĐẠI TRÀNG

               Nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ ung thư đại tràng xuất phát từ polyp đại tràng chiếm tới 85%. Chính vì vậy, việc tầm soát polyp đại tràng đóng vai trò quan trọng để tầm soát ung thư đại tràng.

* Bạn cần khám tầm soát khi có các triệu chứng:

-   Đi ngoài phân nhầy máu

-   Đau bụng, đầy bụng, khó tiêu

-   Rối loạn đại tiện: táo bón, tiêu chảy trên 1 tuần

-    Thay đổi màu sắc phân

-    Thiếu máu chưa tìm được nguyên nhân

* Dù không có triệu chứng nào, bạn cũng cần tầm soát polyp đại tràng khi:

            - Tuổi > 50

            - Có yếu tố nguy cơ: hút thuốc, nghiện rượu, thừa cân béo phì, đái tháo đường type 2

            - Có tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị ung thư đại tràng, polyp đại tràng, bị khối u khác như ung thư buồng trứng, ung thư tử cung trước 50 tuổi

            - Có bệnh lý polyp di truyền: hội chứng đa polyp tuyến có tính chất gia đình, hội chứng Peutz – Jeghers. Hội chứng đa polyp tuổi thiếu niên…

CÁC PHƯƠNG PHÁP TẦM SOÁT POLYP ĐẠI TRÀNG

·         Nội soi đại trực tràng: Đây là phương pháp chính xác, hiệu quả và tối ưu nhất để phát hiện và can thiệp điều trị cắt polyp, với những trường hợp polyp quá to > 3cm, nội soi giúp định vị polyp và giúp ích các can thiệp khác như phẫu thuật nội soi hay mổ mở

·         X-quang đại tràng cản quang: ngày nay ít được sử dụng

·         Chụp CT dựng hình đại tràng ảo: đây là phương pháp không xâm lấn, nhưng để khẳng định và can thiệp vẫn phải chuyển qua nội soi đại trực tràng

·         Xét nghiệm tìm máu trong phân: Đây là Phương pháp tầm soát polyp đại tràng cũng như ung thư đại tràng rất tốt, chi phí thấp, dễ thực hiện, có thể tầm soát cho một cộng đồng lớn, khi có máu trong phân, chỉ định nội soi đại trực tràng hoặc đường tiêu hóa trên sẽ được đưa ra.

NỘI SOI ĐẠI TRỰC TRÀNG CÓ KHÓ CHỊU KHÔNG?

            Mọi người rất lo lắng và sợ hãi khi nội soi đại trực tràng. Hầu hết các trường hợp có đau bụng ở những đoạn đại tràng gập góc khi đưa dây soi qua. Tuy nhiên, mức đau không nhiều và khi dây soi qua được các đoạn gập góc, cảm giác đau sẽ hết. Cần nhấn mạnh rang, cắt polyp qua nội soi hoàn toàn không đau. Một số ít đại tràng giãn, xoắn hoặc gập góc, nhất là các trường hợp sau can thiệp phẫu thuật vùng bụng. thì sẽ đau nhiều. Các trường hợp này nên lựa chọn nội soi gây mê. Nếu bạn quá lo lắng, sợ hãi, bạn cũng có thể lựa chọn nội soi đại tràng gây mê. Bạn sẽ không hề bị đau, chỉ ngủ một giấc ngắn, thức dậy là cuộc soi đã hoàn thành.

POLYP ĐẠI TRÀNG CÓ CHUYỂN THÀNH UNG THƯ HAY KHÔNG?

            Đây là mối quan tâm lớn nhất của cộng đồng, gây ra rất nhiều sự lo lắng, sợ hãi không đáng có. Bản thân từ polyp nghĩa là bướu thịt lành tính. Hầu hết các polyp là lành tính, chỉ một số ít polyp đặc biệt mới có nguy cơ chuyển dạng thành ung thư, và trong 1 khoảng thời gian dài từ 5-10 năm

CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ POLYP ĐẠI TRÀNG

    Nội soi đại tràng cắt polyp: đây là phương pháp tối ưu, lựa chọn đầu tay với 1 loạt ưu điểm vượt trội mà không phương pháp nào có thể so sánh được như: can thiệp không xâm lấn, không đau, rất ít biến chứng, sau thủ thuật bệnh nhân có thể quay về cuộc sống hàng ngày mà không phải kiêng khem, hay áp dụng chế độ nào và có thếp áp dụng với phần lớn cá polyp đại tràng

    Phẫu thuật nội soi ổ bụng cắt polyp: áp dụng với trường hợp polyp quá to, được đánh dấu qua nội soi  đại tràng vị trí polyp, hoặc chủ động cắt qua nội soi đại tràng chấp nhận nguy cơ thủng, sau đó phẫu thuật nội soi ổ bụng vá lỗ thủng

    Phẫu thuật cắt đoạn ruột: với những trường hợp đặc biệt có nhiều polyp lớn trong đại tràng có nguy cơ tắc ruột, hoặc nguy cơ ung thư.  

 Một số hình ảnh: 

Xem chi tiết tại đây!

                                                                                                                                                            Ths.Bác sĩ: Lê Ngọc Quý